• Araştırma yöntemlerini önerme
• Araştırma konusuna uygun anket formu geliştirme
• Araştırma konusuna uygun görüşme yöntemlerini belirleme
• Araştırma sonuçlarını değerlendirme, yorumlama, geleceğe dönük projeksiyonlar sunma ve strateji belirleme
İşlem Basamakları
Araştırma projesi aşağıdaki bilgi başlıklarını içerecektir.
• Araştırma Konusu ve Amacı
• Araştırma Kapsamı-Sınırlılıkları
• Alan Araştırması-Anket Uygulaması
• Veri Girişi
• Analiz-Değerlendirme ve Yorum
• Sunum, interaktif ortamda, yazılı ve basılı rapor
Sonuç ve Rapor Sunumu
Araştırma analiz sonuçlarını içeren nihai rapor aşağıdaki bilgi başlıkları dâhilinde sunulacaktır.
• Raporda araştırma bulgularını içeren tablolar ve grafikler kullanılacak.
• İlişkili alanlarda çapraz sorgu analiz yöntemiyle sonuçlar tablo ve grafiklerle sunulacak.
• Gerekli alanlarda, bulgulara ilişkin dönemsel eğrilerle istatistiksel tahminlerle geleceğe dönük projeksiyonlar sunulacak.
• Raporda yer alacak tüm grafik ve tablolar mutlaka yorumlanacak ve ne anlama geldiği, önemli ne tür hususlar içerdiği yazılı olarak belirtilecek.
• Raporda araştırma sonucuna bağlı olarak strateji belirleyici önerilere yer verilecek.
• Araştırma raporu hem basılı, hem de elektronik ortamda ve CD’ye yazılı şekilde teslim edilecektir.
Araştırma sonuçları ankete katılanlara ilişkin; cinsiyet, yaş, mesleki durum, eğitim düzeyleri ile sosyal gelişmişlik düzeyleri vb. alanlarda istatistiksel sonuçlar birbirleriyle mukayeseli olarak irdelenecektir.

ANKET YÖNTEMLERİ
Anket yöntemini seçerken hiçbir yöntemin bir diğerinden daha üstün olmadığı unutulmamalıdır. Bu nedenle en iyiyi belirlemeye çalışmak yerine her bir yöntem çalışma konusu, hedef kitle, bütçe ve zaman sınırlaması gibi şartların ışığında değerlendirmelidir.
Anket yöntemini seçerken öncelikle düşünülmesi gereken şey projede kullanılabilecek kaynaklardır.
• Ankette görev alabilecek gönüllü veya paralı çalışan kaç kişi var?
• Ankette görev alacak kişilerin anket tecrübeleri var mı?
• Anket sonuçlarının ne kadar süre içersinde yayınlaması gerekiyor?
• Anket konusunda uzman bir kişinin yardımı alınabilir mi?
• Ankette kullanılacak kaynaklar mevcut mu yoksa temin mi edilecek?
• Ankete ne kadar bir bütçe ayrılmış durumda?
Veri toplamada kullanılacak yöntemin seçimi, ihtiyaç duyulan bilginin özelliklerinin yanısıra proje için ayrılan kaynaklara ve zaman sınırlamalarına bağlıdır. Ayrıca veri toplama işlemi genellikle anket araştırmasının en pahalı ve zaman alıcı basamağını oluşturduğundan işe maliyetleri hesaplayarak başlamanız daha mantıklı olacaktır.

Telefon Anketleri

• Hedef kitlenin büyük çoğunluğu telefon sahibi ise;
• Sorular kolay anlaşılır türden ise;
• Uzman yardım sağlanabiliyor ise;
• Sonuçların hemen alınması gerekiyorsa en uygun yöntemdir.
  
  Yüz Yüze Anketler
  Anketörün soruları cevaplayan kişilerle doğrudan irtibat kurması belirli şartlarda halen diğer yöntemlere göre büyük avantajlar sağlamaktadır. Ayrıca yüz yüze görüşmeler çerçeve oluşturmanın güç ve maliyetli olduğu topluluklar ya da telefon ve posta anketlerine doğru cevap vermeyeceği düşünülen topluluklar için en iyi yöntemdir.
  Yüz yüze görüşme tekniğinin kullanıldığı anketlerde maliyetleri kısma eğiliminin anket sonuçlarına hata cinsinden yansıması kaçınılmazdır. Örnek büyüklüğünü küçültmek örnekleme hatasına, belirlenen kişilerden farklı kişilerle görüşme yapmak (yedek görüşmeci belirlemek) kapsam hatasına, tecrübesiz anketör kullanmak ölçüm hatasına yol açacaktır. Bu nedenle yüz yüze görüşme yalnız proje için yeterli miktarda kaynak ayrıldığı durumlarda kullanılmalıdır.
  
  Sonuç Olarak Yüz Yüze Görüşmeler;
  • Çerçeve oluşturmanın mümkün olmadığı ya da çok yüksek maliyet gerektirdiği topluluklar;
  • Telefon ve posta anketlerine cevap vermeyecekleri ya da anketleri iradi dolduracakları düşünülen topluluklar;
  • Karmaşık soruların sorulduğu anketler;
  • Uzman yardımın ve tecrübeli anketörlerin bulunduğu yüksek kaynak ayrılmış projeler için uygundur.
  
  Örneklemenin Yapılması
  Örnek daha büyük bir topluluktan anket amacıyla seçilen kişilerden oluşan topluluk olarak tanımlanabilir. Örnekleme süreci ise temel olarak hedef kitlenin belirlenmesi, çerçevenin oluşturulması, örnek büyüklüğünün tespit edilmesi ve örneğin seçilmesi aşamalarından oluşmaktadır. Bu aşamalardan üçüncüsü olan örnek büyüklüğünün belirlenmesinde, araştırmada yüzde kaçlık bir örnekleme hatasının kabul edilebileceği ve araştırma için ayrılan kaynak miktarı göz önüne alınmalıdır.
  Örnek seçilmesinin amacı zaman ve para tasarrufudur. Örnek seçimi bazı zamanlarda çok kolay bazı durumlarda ise çok zor bir işlemdir. Ayrıca bazı durumlarda örnekleme gerekli dahi olmazken, bazı durumlarda ileri yöntemlerin kullanımı gerekebilir.
  
  Örnekleme Ne Zaman Kullanışlıdır?
  Anketlerin gücü az sayıda kişiden alınan bilgilerle ilgilenilen topluluğun tümünü tanımlayabilme kabiliyetlerinden gelmektedir. Örnekleme ile kazanılan şey etkinliktir. Çok sayıda kişi ile görüşmek yerine az sayıda kişi ile görüşülerek zaman ve para tasarrufu sağlanır. Bununla birlikte örnekleme her zaman başvurulması gereken bir yöntem değildir. Özellikle hedef kitlenin küçük olduğu durumlarda kitlenin tüm üyeleri ile görüşmek daha mantıklı olabilir. Örneğin 250 kişiden oluşan öğrenci velilerine uygulanacak bir posta anketinde örneklemeye başvurmak çok az maliyet avantajı sağlayacaktır. Böyle bir topluluk için %95 güvenilirlik düzeyinde ± %3 lük hata ile tahminde bulunulmak için seçilen örneklemin 200 kişiden oluşması gerekmektedir. Kalan 50 kişiye anket göndermenin maliyeti yüksek olmayacağından örnekleme unutularak 250 kişinin tümü ankete dahil edilmelidir.
  Bununla birlikte küçük gruplar için de örneklemenin gerekli olabileceği durumlar söz konusudur. Örneğin posta anketi yerine yüz yüze görüşme tekniği kullanılıyorsa 50 ek görüşme önemli bir maliyet kalemi olacaktır. İkincisi (± %10 gibi) daha büyük bir hata oranının kabul edilebileceği durumlarda örnek büyüklüğünü azaltmak (70 kişi) mümkündür. Hatta hedef kitlenin ilgilenilen özellik açısından daha az değişken olduğu durumlarda örnek büyüklüğü daha da azaltılabilir. Ayrıca cevap oranının düşük olacağı tahmin edilen durumlarda bilgilendirme ve hatırlatma mesajları ile desteklenen 100 anketten alınacak 70 cevap 250 anketten alınacak 100 cevaba göre daha doğru bilgiler sağlayacaktır.
  
  Örnek Ne Kadar Büyük Olmalıdır?
  Çok şükür ki örneklem büyüklüğü yalnız tecrübeye dayalı olarak belirlenmek zorunda değildir. Yapılması gereken tek şey hedef kitle hakkında bilinenleri ve anket amaçlarını bir araya getirmektir. Örnek büyüklüğü özellikle;
  • Ne kadar örnekleme hatasının kabul edilebileceğine;
  • Kitlenin büyüklüğüne;
  • Bilgi edinilmek istenen özellik açısından kitlenin kendi içinde ne kadar farklılık gösterdiğine;
  • Tahmin için yararlanılacak olan örnek içindeki en küçük alt gruba bağlı olarak değişir.
  
  Örneklemede Üç Basamak
  Anket uygulamasında örnekleme yapılması gerektiğine karar verildikten sonra yapılması gerekenler üç başlık altında özetlenebilir.
  Bu basamaklar sırasıyla;
  (1) Hedef kitlenin belirlenmesi,
  (2) Çerçevenin oluşturulması,
  (3) Örneğin seçimidir.
  
  HEDEF TOPLUM / ÖRNEK BELİRLENMESİ
  Araştırmanın en hassas özelliği kitleyi temsil edebilecek örnek birimlerin çok hassas, istatistikî bir yöntemle tespiti hata payımızı azaltacak ve göz ardı edilebilir kılacaktır. Araştırmalarda kitlenin hacmi ne kadar büyük olursa olsun önemli değildir. Dikkat edilecek özelliği kitlenin özelliklerini içeren küçük birimlerin görsel ya da sezgisel vb. yöntemleri ön plana çıkarabilmek, objektifliği dağıtmadan asıl amaç kitleyi en iyi nasıl tespit edebilirim kaygısını taşımak üzere gerekli tüm imkânları, düşünceleri ve fedakârlığı zorlayarak çalışmayı sürdürebilmektir. İşte anket olarak bilinen kamuoyu araştırmaları için izlenen bu aşamalarda atılan hassas adımlar neredeyse hata payını sıfıra çok yaklaştırır.
  
  Araştırmaların doğru toplumda, doğru birimler üzerinde doğru zamanda yapılması gerekir. Araştırmalar tüm toplumun birimlerini kapsayacak biçimde yapılabileceği gibi toplumun alt gruplarında da yapılabilir. Ayrıca toplumu temsil edecek nitelik ve nicelikte örnek grup üzerinde yapılabilir.
  Araştırmanın yapılacağı toplumun doğru tanımlanması ve toplumun birimlerini doğru ve tam olarak tanımlayan bir çerçevenin (liste) belirlenmesi gerekir. Araştırma sınırlandırılmış alt toplumlarda ya da gruplarda yapılacak ise sınırların doğru ve tam olarak tanımlanması gerekir.
  Örnek seçimi için toplumdaki bireylerin tümünün örneğe çıkma şanslarının eşit olduğu bir olasılı örnekleme yönteminin kullanılması ve örneğin toplumu temsil yeteneğinin bulunması gerekir.
  Örnek seçiminde, incelenecek değişkenin değişimi üzerine etkide bulunan etmenlere (değişken, faktörler) göre birimleri tabakalara ayırarak tüm farklılıkların örneğe yansımasına özen göstermek gerekir. Etmenlerin değişkeni etkileme ağırlıklarına göre örnekte temsil edilmelerini sağlayacak ağırlıklı formüllerin kullanılması gerekir.
  
  Örnek seçiminde bazı yaklaşımların dikkate alınması ve belirlenen örnek hacimlerinin aşağıda kısaca söz edilen kriterlere göre değerlendirilmesi önerilir.
  • Örnek toplumu temsil etmeli ve yeterli sayıda olmalıdır.
  • Toplumdaki her birimin örneğe seçilme şansları eşit olmalıdır.
  • Örnek birimler rasgele seçilmelidir.
  • Sosyo-kültürel farklılıklar örneğe yansımalıdır.
  • Toplumun alt kesimlerinin değişken yoğunluklarına göre örnekte temsilleri yoğunluklar ile orantılı olmalıdır.
  • Toplumda az görülen bir olay için Çok, sık görülen için Az örnek alınmalıdır.
  • Sahada Homojen dağılan olay için Az, Heterojen dağılan olay için Çok örnek alınmalıdır.
  • Toplum oranını tahmin etmede çok yakın (kesin) tahminler için Çok, yaklaşık (az kesin) tahmin için Az örnek alınmalıdır.
  • Tahminler için güven aralığı yüksek değerler için Çok örnek alınmalıdır.
  • Araştırma Pahalı bir uygulama ise Az, Ucuz ise Çok örnek alınmalıdır.
  • Araştırma yeni bir teori, teknik, yöntem geliştirme ise Az örnek, tekrar deneyleri ise Çok örnek alınmalıdır.
  • Araştırmada güç değerlerinin olabildiğince yüksek tutulması gerekir.
  
  Bilimsel Araştırmalarda Örnek Ne Kadar Büyük Olmalıdır?
  Örneklem büyüklüğü yalnız tecrübeye dayalı olarak belirlenmek zorunda değildir. Yapılması gereken tek şey hedef kitle hakkında bilinenleri ve anket amaçlarını bir araya getirmektir. Örnek büyüklüğü özellikle;
  • Ne kadar örnekleme hatasının kabul edilebileceğine;
  • Kitlenin büyüklüğüne;
  • Bilgi edinilmek istenen özellik açısından kitlenin kendi içinde ne kadar farklılık gösterdiğine;
  • Tahmin için yararlanılacak olan örnek içindeki en küçük alt gruba bağlı olarak değişir.
  
  Farklı Hedef Kitle Büyüklükleri İçin, İhtiyaç Duyulan Örneklem Büyüklükleri
  Büyük kitleler için yapılacak tahminlerde 100 000 kişi ile de ilgilenilse 100 000 000 kişi ile de ilgilenilse hemen hemen eşit miktarda örnek büyüklüğüne ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak birkaç binden az topluluklarla ilgilenildiği zaman örnek büyüklüğü büyük önem kazanmaktadır. Bu durum ulusal anket sonuçlarının nasıl yalnız 1100 ya da 1200 kişi ile görüşülerek elde edildiğini açıklamaktadır.
  Ayrıca incelen kitlenin değişkenliği de örnek büyüklüğünü etkilemektedir. Örneğin bir insanın kan grubu tespit için bir birim örnek yeterken, parmak izleri üzerine yapılan bir araştırmada hedef kitlenin tüm üyelerinin incelenmesi gerekir. Ancak sizin inceleyeceğiniz araştırma problemleri genellikle kan grubu ve parmak izi örnekleri arasında olacaktır. Çünkü toplumsal olaylar tamamıyla benzer olmadığı gibi bütünüyle de ayrı değildir. Ancak kitle özelliklerinin bilinmediği durumlarda örnek büyüklüğünün değişkenliğin fazla olduğu kabul edilerek belirlenmesi olası hataları önleyecektir.
  Uygulamada araştırmacılar genellikle kitlenin alt grupları hakkında bilgi edinmek isterler. Araştırmada kitlenin her bir alt grubundan yeterli miktarda örneğe ihtiyaç duyulacaktır.
  Diğer yandan örnekleme hatasının değerlendirilmesi de alt grupların büyüklüklerine bağlı olarak yapılmalıdır. Örneğin 1000 kişilik bir kitleyi 516 kişilik bir örnek yardımıyla ± %3 doğrulukla inceleyebiliriz. Fakat bu kitle iki alt gruptan oluşuyorsa ve biz bunlardan biriyle ilgilenecek olursak doğruluk oranı ± %5'e düşecektir. Diğer bir ifade ile örneğin analiz için parçalara bölünmesiyle birlikte doğruluk azalmaktadır. Bu durumda doğruluğu azalmasının önlemenin yegâne yolu örnek büyüklüğünü arttırmaktır.
  Göz ardı edilmemesi gereken bir diğer nokta ise anket araştırmacısının eline ulaşan geçerli anketlerin toplam miktarları olduğudur. Ancak anket öncesinde bu miktarları belirlemek oldukça güçtür. Bu nedenle ilk önce gerekli, geçerli anket miktarlarına karar vererek hesaplamaları geriye doğru yapmak daha sağlıklı sonuçlar verecektir. Örneğin telefon rehberinin çerçeve olarak kullanıldığı bir posta anketinin sonunda 601 kullanılabilir anket formu elde edilmek istendiğini varsayalım. Burada adreslerin %90'nın doğru olduğu, kalanların %70 inin ankete doğru cevap vereceği ve bu anketlerden %10 unun hatalı ya da eksik doldurulacağı varsayılırsa işe; (601:0,9:0,7:0,9) 1060 kişilik bir örnek büyüklüğü ile başlanması gerektiği söylenebilir.
  
  ARAŞTIRMA ÖNERİSİ ÖLÇÜTLERİ
  Araştırma Önerisinin Hazırlanmasında Uyulacak Kurallar
• Kapak Sayfası
• Kurum adı
• Araştırmanın adı (üç satırı geçmeyecek)
• Araştırmanın niteliği (doktora tezi, proje, araştırma vb.)
• Araştırmacının adı (tezlerde danışmanın adı da yazılacaktır)
• Tarih (ay ve yıl)
• İçindekiler Sayfası
• Problem
  Araştırma problemi, temel değişkenler ve ilgili literatür dikkate alınarak tartışılacaktır.
• Amaç
  Araştırmanın genel amacı ile alt problemleri ve/veya hipotezleri yazılacaktır.
• Önem
  Araştırmanın kurama ve/veya pratiğe katkısı bakımından önemi açıklanacaktır.
• Sınırlılıklar
  Araştırmanın probleme ve/veya yönteme ilişkin sınırlılıkları belirtilecektir.
• Tanımlar
  Araştırma önerisinde kullanılan ve tanımlanmasına ihtiyaç duyulan kavramların tanımlarına yer verilecektir.
• Yöntem
  Araştırmanın Modeli. Araştırmada hangi modeli (deseni) kullanılacağı açıkça belirtilmelidir. Çalışmanın temel değişkenleri modele bağlantılı olarak burada açıklanacaktır.
• Evren ve Örneklem
  Araştırmanın evreni açıkça tanımlanmalıdır. Evrenden örneklem seçilecek ise kullanılacak örnekleme yöntemine ve örneklem büyüklüğüne ilişkin açıklamalara yer verilecektir.
• Verilerin Toplanması
  Araştırmada ihtiyaç duyulan verilerin hangi araç veya araçlarla ve nasıl bir süreç izlenerek toplanacağı açıklanacaktır. Burada veri toplama araçlarının geliştirilme sürecine yani geçerlik güvenirlik çalışmalarına ilişkin bilgilere de yer verilecektir.
• Verilerin Analizi
  Araştırma sorusunu yanıtlamak ya da hipotezi test etmek için kullanılacak istatistiksel teknikler ve bu tekniklerin niçin seçildiği kısaca açıklanacaktır.
• Çalışma Takvimi
  Araştırma etkinliklerinin ne kadar süre ile gerçekleştirileceğine ilişkin tahmini zaman çizelgesi verilecektir.
• Kaynakça
  Araştırma önerisinin yazımında kullanılan kaynaklar, seçilecek olan raporlaştırma stiline uygun olarak yazılacaktır.
• Ekler
  Veri toplama araçları, karar örnekleri ve benzeri belgeler bu kısma konulacaktır.